مسیحیان و یهودیان فراوانی از صدر اسلام تاکنون در جوامع اسلامی زندگی می‍کنند و بخشی از جامعه اسلامی را تشکیل می‍دهند. برهمین اساس در اسلام(قرآن و روایات اسلامی) حقوق و وظایفی خاص برای این گروه از جامعه اسلامی همانند دیگر گروه‍های تشکیل دهنده جامعه اسلامی در نظر گرفته شده است.
از زمان ظهور اسلام تاکنون حکومتهای مختلفی در جوامع اسلامی شکل گرفته‍اند که دارای قدرت و سلطه کامل بر جوامع تحت کنترل خود بودند. بررسی وضعیت اهلکتاب مخصوصاً مسیحیان و یهودیان در این حکومت‍ها از جهات مختلف درس‍ها و پیام‍های فراوان برای ما دارد و روشن کننده بسیاری از حقایق و ابطال‍کننده بسیاری از تهمتها و سخنان ناروایی است که به اسلام و مسلمانان نسبت داده می‍شود.
با توجه به تغییر و تحولات و حوادثی که متأسفانه در جهان و جهان اسلام در حال وقوع است، دستگاه‍های تبلیغاتی زر و زور و سلطه‍گر صهیونیستی و استکبار جهانی، هجمه گسترده‍ای را بر علیه اسلام تدارک دیده‍اند، که براساس آن، رفتار عده‍ای خود فروخته وجاهل و ساخته و پرداخته دستگاه‍های جاسوسی صهیونیستی و استکباری غربی را به کل اسلام و مسلمانان نسبت می‍دهند و مدعی هستند که آنچه اسلام در مورد اهلکتاب مخصوصاً یهودیان و مسیحیان بیان می‍کند، همین چیزی است که این عده محدود خشونت‍طلب به نمایش می‍گذارند و اگر تا به‍حال مسلمانان چنین نکرده‍اند، به علت عدم برخورداری از قدرت و عدم امکان تحقق آن بوده است. اما غافل از آن که در طول تاریخ، حکومتهای متعددی در سرزمین‍های مختلف اسلامی شکل گرفته‍اند و این حکومت‍ها مدت زمان زیاد و با قدرت فراوان حکومت کرده‍اند و درحالی که توانایی اعمال هرگونه رفتاری را نسبت به اهلکتاب داشته‍اند، ولی با احترام و با ادای حقوق اهلکتاب وحتی بیش از آنچه که در اسلام آمده بود، با اهل کتاب برخورد داشته‍اند. یهودیان درطول تاریخ اسلام در جوامع اسلامی با کمال آرامش و آزادی زندگی کردند، برخلاف آنچه که در غرب و در عالم مسیحیت نسبت به آنها اعمال می‍شد به اینکه آنها را در گتوهایی زندانی کرده و هرگونه رفتار ناشایستی را نسبت به آنها اعمال می‍کردند. چنانکه اگر یهودیان در مواردی به هر دلیلی به قدرت دست پیدا می‍کردند سیاست سختی نسبت به مسیحیان به کار می‍گرفتند.
این کتاب درصدد است با واکاوی تاریخ اسلام و حکومتهایی که در دایره اسلامی شکل گرفته‍اند و براساس مدارک معتبر و حتی المقدور منابعی که توسط غربی‍های غیر مسلمان به نگارش درآمدهاست، وضعیت اهلکتاب را در دورههای مختلف از زمان حکومت رسول‍خدا؟ص؟ تا به امروز در حکومت جمهوری اسلامی ایران به روش توصیفی- تحلیلی پی بگیرد و وضعیت اهل‍کتابرا به تصویر بکشد.
در همین راستا این کتاب علاوه بر فصل مفاهیم و کلیات، مشتمل بر سه فصل دیگر است که یک فصل آن به حقوق و مبانی حقوق اهلکتاب در اسلام میپردازد و فصل بعدی آن که هسته اصلی این کتاب را شکل می‍دهد به وضعیت اهل کتاب در حکومت رسول خدا؟ص؟ و امیرالمؤمنین علی؟ع؟، حکومت بنی امیه، حکومت بنی عباس، حکومت فاطمیان مصر، حکومت عثمانیان، حکومت صفویه و حکومت جمهوری اسلامی ایران میپردازد. فصل چهارم کتاب به شبهاتی که پیرامون جزیه به عنوان یکی از تکالیفی که اسلام بر عهده اهلکتاب جامعه اسلامی قرار داده است، میپردازد و به شبهات بدخواهان اسلام در این رابطه پاسخ می‍دهد.
در پایان توجه به این نکته لازم است که در این کتاب به همه این حکومت‍ها عنوان اسلامی داده شده است، اما این به معنای آن نیست که تمام این حکومت‍ها مورد تأیید اسلام بوده‍اند و براساس معیارهای اسلامی شکل گرفته‍اند؛ بلکه به این معنا است که این حکومت‍ها در دایره کشورهای اسلامی و توسط مسلمانان شکل گرفته‍اند.
سید علی حسنی
قم / ۱۳۹۵
